Monografia Historia Kaszubów w dziejach Pomorza – tomy III-V autorstwa profesora Józefa Borzyszkowskiego i profesora Cezarego Obrachta Prondzyńskiego, wydana przez Instytut Kaszubski została laureatką Pomorskiej Nagrody Literackiej Wiatr od Morza w kategorii Pomorska Książka Roku 2019.
Instytut Kaszubski, w ramach grantu Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki, zrealizował projekt opracowania syntezy dziejów Kaszubów. Nawiązując do koncepcji prof. Gerarda Labudy, autora HISTORII KASZUBÓW W DZIEJACH POMORZA. TOM I CZASY ŚREDNIOWIECZNE (2006), opracowano 3 kolejne tomy w 4 woluminach – ponad 4000 stron niezwykłej opowieści o losie Kaszubów. Każdy z tomów realizuje wspólnie wypracowane cele, zachowując indywidualny charakter. Integralną część stanowią liczne ilustracje – fotografie, reprodukcje dokumentów, materiały prasowe. Dopełnia je obszerna bibliografia, indeksy osobowe i nazw geograficznych oraz streszczenia w językach angielskim, niemieckim i kaszubskim.
Ośmielam się sądzić, że to jedno z większych przedsięwzięć naukowych, ale też wydarzeń kulturowych na Kaszubach i Pomorzu. Mam też nadzieję, że może to być wydawnictwo interesujące dla wszystkich tych, którym bliskie są sprawy regionalne, etniczne etc. Dla nas jako wydawcy – Instytutu Kaszubskiego – bardzo ważnym jest, aby książki trafiły maksymalnie szeroko. Idzie przede wszystkim o solidną i rzetelną wiedzę o Kaszubach (Prof. Cezary Obracht-Prondzyński, prezes Instytutu Kaszubskiego).
Józef Borzyszkowski, Tom III (c z . 1−2), HISTORIA KASZUBÓW W DZIEJACH POMORZA W KRÓLESTWIE PRUSKIM I CESARSTWIE NIEMIECKIM (1815−1920)
Cz. 1 KASZUBI I POMORZE NA DRODZE DO KAPITALIZMU I SPOŁECZEŃSTWA OBYWATELSKIEGO (1815–1870)
– Pomorze a Kaszubi i ich sąsiedzi – kraj i ludzie (Kile słów o Kaszëbach e jich zemi)
– Proces uwłaszczeniowy w państwie pruskim i jego skutki dla Kaszubów
– Nowa rzeczywistość Kościołów – katolickiego i ewangelickiego na Pomorzu a dzieje Kaszubów
– Rozwój systemu edukacji i rola duchownych Kościołów – katolickiego i ewangelickiego
– Wiosna Ludów na Pomorzu – udział Kaszubów
– Florian Ceynowa – ojciec regionalizmu kaszubskiego
– Rozwój społeczno-gospodarczy Prus Zachodnich a udział Kaszubów w polskich pracach organicznych i w powstaniu styczniowym 1863/1864
Cz. 2 W CESARSTWIE NIEMIECKIM–ORAZ ZA WIELKĄ WODĄ NA EMIGRACJI
– Po zjednoczeniu Niemiec – w epoce kulturkampfu (1870–1887)
– Udział Kaszubów w rozwoju ogólnozaborowego systemu polskich instytucji zarobkowych w Cesarstwie Niemieckim
– Kaszubi na drodze do własnej podmiotowości
– Działalność towarzystw oświatowo-kulturalnych i filomackich a strajk szkolny i ruch wyborczy na Kaszubach
– Odrodzenie Kaszubów i kaszubszczyzny na początku XX wieku
– W latach wielkiej światowej wojny 1914–1918
– Pod znakiem rewolucji i końca wojny – walka o przyłączenie Pomorza do Polski
– O życiu codziennym na Kaszubach na przełomie XIX i XX wieku. Kultura materialna i duchowa mieszkańców tej ziemi
Józef Borzyszkowski, Tom IV, KASZUBI W II RP I W CZASIE II WOJNY ŚWIATOWEJ (1920–1939–1945)
1920–1939 Kaszubi w II Rzeczypospolitej – w warunkach demokracji i sanacji
– Inkorporacja Pomorza do Rzeczypospolitej – trudne początki. Problemy Kaszubów nie tylko w 1920 roku
– Problem opcji, jej przebieg i skutki, a „repolonizacja” Pomorza i sprawy kaszubsko-pomorskie poza granicami Rzeczypospolitej
– Przemiany w gospodarce regionu. Reforma rolna i budowa Gdyni – ich przebieg i skutki
– Przewrót majowy i jego skutki społeczno-polityczne
– Kościół katolicki i szkoła polska a Kaszubi w latach 1926–1939
– Ruch kaszubsko-pomorski między wojnami a wa o Pomorze między Polską i Niemcami ciąg dalszy
Kaszubskie dzieje w latach II wojny światowej 1939–1945
– Wojna obronna 1939 r. na Kaszubach – początki okupacji hitlerowskiej (tzw. krwawa pomorska jesień)
– Okupacyjna rzeczywistość na Kaszubach i Pomorzu pod rządami gauleitera A. Forstera i biskupa C.M. Sple a
– Kaszubsko-pomorski ruch oporu i wyzwolenie Pomorza przez Armię Czerwoną
Cezary Obracht-Prondzyński, Tom V, HISTORIA KASZUBÓW W DZIEJACH POMORZA DZIEJE NAJNOWSZE (PO 1945 R.)
Pierwsza dekada – od „gorzkiego zwycięstwa” do końca stalinizmu
– „Gorzkie zwycięstwo”, „klęska wyzwolenia” i „wielka trwoga” – wariant kaszubski
– „Swoi” i „obcy”, czyli sytuacja ludnościowa na Kaszubach
– Kaszubi w nowych realiach politycznych
– Sytuacja gospodarcza na Kaszubach w pierwszym okresie po wojnie
– Kultura kaszubska w pierwszej dekadzie powojennej
Między Październikiem’56 a Grudniem’70
– Odwilż, Polski Październik i epoka Gomułki
– Zmiany społeczno-ekonomiczne w epoce popaździernikowej
– Problemy integracji grupowej i stan więzi społecznych w epoce Gomułki
– Kultura kaszubska: pielęgnowanie tradycji i poszukiwanie nowych form
Epoka Gierka, wiosna „Solidarności” i trudne lata 80.
– Lata 70. i 80. – polityczne nadzieje, rozczarowania i konflikty
– Zmiany społeczno-ekonomiczne w latach 70. i 80.
– Problemy integracji grupowej i stan więzi społecznych
– Funkcjonowanie kultury kaszubskiej w latach 70. i 80.
W okresie transformacji ustrojowej – starania o upodmiotowienie etniczne i obywatelskie
– Kaszubi wobec demokratycznej polityki i zmian ekonomicznych
– Ruch kaszubsko-pomorski – etnicyzacja i pluralizacja
– Nowy model funkcjonowania kultury kaszubskiej
– Tożsamość, wartości i pamięć po demokratycznym przełomie
– Rewolucja edukacyjna i rozwój kaszubskiego środowiska naukowego
Prof. zw. dr hab. Cezary Obracht-Prondzyński pracuje w Instytucie Socjologii Uniwersytetu Gdańskiego (kierownik Zakładu Antropologii Społecznej oraz Pomorskiego Centrum Badań nad Kulturą). Jest socjologiem, antropologiem i historykiem. Zainteresowania badawcze dotyczą: problematyki Kaszub i Pomorza, uczestnictwa w kulturze, mniejszości narodowych i etnicznych, polityki regionalnej i samorządności. Autor i współautor ponad 30 książek, redaktor ponad 20, autor kilkuset artykułów naukowych, popularnonaukowych, publicystycznych. Członek-korespondent Polskiej Akademii Umiejętności. Prezes Instytutu Kaszubskiego.
Prof. dr hab. Józef Borzyszkowski – profesor historii, jeden z najbardziej zasłużonych działaczy Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego, w przeszłości wicewojewoda gdański i senator RP II kadencji. Pełnił też funkcję wiceprzewodniczącego Rządowego Zespołu ds. Opracowania Nowej Koncepcji Ustroju Terytorialnego Państwa. Z jego inicjatywy powstał Instytut Kaszubski. Zawsze aktywnie uczestniczył w życiu naukowym, jest członkiem wielu instytucji i towarzystw, wchodzi w skład redakcji i kolegiów redakcyjnych czasopism oraz rad naukowych. Opublikował kilkaset artykułów, jest autorem lub współautorem kilkudziesięciu książek, głównie dotyczących historii Pomorza i Kaszub.
