Tytułowa ulica Zygmunta Wróblewskiego w Górnym Wrzeszczu jest częścią położonego w sąsiedztwie Politechniki Gdańskiej osiedla domków robotniczych. Jej patron żył w latach 1845–1888, był fizykiem, profesorem Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Żył niemalże w tym samym czasie, gdy w pruskim wówczas Gdańsku wznoszono ceglaną enklawę u początku Wielkiej Alei Lipowej.
Osiedle powstało na przełomie XIX i XX w. staraniem Fundacji Abegga, powołanej w 1869 r. w celu budowy i utrzymania tanich domów dla robotników i uboższych urzędników. W mieście rozwijał się właśnie przemysł stoczniowy i zbrojeniowy, co pociągało za sobą napływ do niego nowej ludności.
Sama fundacja została założona przez spadkobierców Heinricha B. Abegga (1791–1868), kupca i radnego Gdańska. Pochodził on z Heidelbergu, ukończył gimnazjum w Moguncji, a w latach 1806–1809 odbywał praktykę kupiecką w domu handlowym Abeggów w Elblągu. Do Gdańska trafił w 1816 r. Założył i prowadził tu firmę eksportu zboża, a kilka lat później od teścia, Abrahama Ludwiga Muhla, przejął firmę hurtowego i detalicznego handlu winem przy Langer Markt 14 (Długi Targ), którą następie odsprzedał. W 1838 r. do swojej firmy włączył nabytą w drodze kupna rafinerię cukru palmowego przy Böttchergasse 3 (ul. Bednarska). Był także współwłaścicielem innych firm handlowych i żeglugowych.
W roku 1821 Heinrich B. Abegg współzakładał Gdańską Kasę Oszczędnościową, rok później Korporację Kupców, a w 1828 r. Gdański Związek Przemysłowy. Od 1824 do 1839 r. był członkiem Rady Miejskiej, w tym w latach 1827–1829 jej przewodniczącym, a w latach 1841–1847 i 1851–1854 pełnił funkcję nieetatowego członka Zarządu Miasta. Zasługi położone dla miasta (od 1840 r. był jeszcze członkiem Towarzystwa Upiększania Gdańska) przyczyniły się do wybierania go przez kilka kadencji posłem do sejmiku (Landtagu) prowincji Prusy w Królewcu.
Z funkcji społecznych i politycznych Heinrich B. Abegg zrezygnował w 1854 r. Wtedy też przeszedł na emeryturę, likwidując firmę, i wyjechał do Wiesbaden. W testamencie zapisał kwoty na rzecz gminy kalwińskiej w Gdańsku oraz 64 500 marek na budowę i utrzymanie tanich domów dla gdańskich robotników. Realizacją tego zapisu zajęła się specjalnie powołana, wspomniana wyżej, fundacja. Jej staraniem do 1913 r. wybudowano w Gdańsku 306 domów jedno- i wielorodzinnych, z 532 mieszkaniami jedno- i dwupokojowymi z kuchnią i ubikacją, w których mieszkało 2,5 tysiąca osób. Pozbawione ozdób domy miały dwie kondygnacje, do tego strych, piwnicę i mały ogródek. Można było je kupić na dogodnych warunkach (raty, kredyty hipoteczne). Co ciekawe, fundacja wprowadziła zakaz picia w tych domach alkoholu. Swoją działalność zakończyła wraz z wybuchem I wojny światowej.
Skromne Abeggowe budownictwo w wielu miejscach Gdańska przetrwało II wojnę światową, stanowiąc dzisiaj przykład architektury dla proletariatu. W przypadku ulicy Wróblewskiego jest ona jednak naznaczona piętnem tragicznej historii. Tutaj, w domu pod numerem 7, została w lipcu 1946 r. aresztowana przez UB Danuta Siedzikówna ps. „Inka”, sanitariuszka 5 Wileńskiej Brygady AK. Miesiąc później zginęła rozstrzelana w gdańskim więzieniu.
Oprac. Iwona Joć-Adamkowicz
Źródło: Gedanopedia, Dzieje.pl
Więcej:
https://gdansk.gedanopedia.pl/gdansk/?title=FUNDACJA_ABEGGA
https://dzieje.pl/aktualnosci/tablica-pamiatkowa-na-domu-w-ktorym-zostala-aresztowana-inka
Zdjęcie: Własność WiMBP w Gdańsku
Zdjęcie: Zbiory PAN Biblioteki Gdańskiej